PFAS in grondwater: lozen of retourneren bij gebrek aan duidelijk beleid Nederland

Dat PFAS een uitdaging vormt, weten we inmiddels dankzij de inspanningen van advocaat Rob Bilott en boer Wilbur Tennant. Hun strijd tegen de chemische industrie is treffend verfilmd in Dark Waters – een aanrader voor wie meer wil begrijpen van de oorsprong en schaalgrootte van dit probleem.

Ook in Nederland staan we voor dezelfde opgave: het voorkomen dat PFAS zich verder verspreidt in ons milieu. Ons land volgt de Amerikaanse lijn, zij het met enige vertraging. Maar de vraag blijft: hoe gaan we om met PFAS in het grondwater?

Wat zijn PFAS en waarom zijn ze zo hardnekkig?

PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) vormen een grote groep chemische verbindingen die nauwelijks afbreekbaar zijn. Daarom worden ze ook wel forever chemicals genoemd. Het lastige is dat nog onvoldoende bekend is welke concentraties schadelijk zijn voor mens en milieu.

Toch zien we in de praktijk steeds vaker projecten waarbij PFAS in het grondwater wordt aangetroffen. En dan rijst de vraag: wat doe je met het verontreinigde grondwater dat je onttrekt?

Beleid in Nederland: een lappendeken

Met uitzondering van Waterschap Hollandse Delta is er in Nederland nog geen landelijk beleid opgesteld voor PFAS in grondwater. Dat betekent dat in zo’n 95% van het land geen duidelijke regels bestaan.

In de praktijk zien we echter dat andere bevoegde gezagen vaak stilzwijgend de beleidsregels van Waterschap Hollandse Delta toepassen. Dit leidt tot de volgende werkwijze:

Retourneren van grondwater Als PFAS overal in het grondwater aanwezig is, wordt het onttrokken water teruggebracht in de bodem. Zo verandert de situatie niet en wordt oppervlaktewater niet extra belast.
Lozen op oppervlaktewater Wanneer het oppervlaktewater dezelfde of hogere PFAS-concentraties bevat, mag lozing plaatsvinden als retourbemaling niet mogelijk is. Een immissietoets is dan niet nodig, mits de concentratie in het grondwater duidelijk lager is (minder dan 0,5 keer de waarde in oppervlaktewater).
Specifieke grenswaarden zonder immissietoets Lozing is toegestaan zonder nadere analyse wanneer retourbemaling niet mogelijk is én de concentraties onder de volgende waarden blijven:
- PFOS in zoet water: < 0,65 ng/L
- PFOS in zout water: < 0,13 ng/L
- PFOA: < 47 ng/L
- GenX: < 118 ng/L
Immissietoets verplicht Wanneer het ontvangende oppervlaktewater lagere concentraties bevat, moet een immissietoets worden uitgevoerd. Vaak betekent dit dat het grondwater eerst moet worden gezuiverd met de best beschikbare techniek.